U Jana w Czarnolesie

"Panie, to moja praca, a zdarzenie Twoje;
Raczyż błogosławieństwo dać do końca swoje!
Inszy niechaj pałace marmorowe mają
I szczerym złotogłowem ściany obijaja,
Ja, Panie, niechaj mieszkam w tym gnieździe ojczystym,
A Ty mie zdrowiem opatrz i sumnieniem czystym,
Pożywieniem ucciwym, ludzką życzliwością,
Obyczajami znośnymi, nieprzykrą starością".

Tak pięknie pisał o swoim domu w Czarnolesie Jan Kochanowski. To tu przeżył kilkanaście lat swojego życia - polski poeta renesansu, poeta nadworny Stefana Batorego, sekretarz królewski i wojski sandomierski, uważany za jednego z najwybitniejszych twórców renesansu w Europie i poetę, który najbardziej przyczynił się do rozwoju polskiego języka literackiego.

Osiedlił się w Czarnolesie jeszcze przed założeniem rodziny, przypuszczalnie w 1575 roku. Powstała tutaj znaczna część dorobku literackiego poety - przekład Psałterza Dawidów, Treny, Pieśń Świętojańska o sobótce oraz wiele utworów okolicznościowych dedykowanych m.in. Janowi Zamoyskiemu i Stefanowi Batoremu. Tu Kochanowski przygotowywał koncepcję zbiorowego wydania swoich dzieł, w tym obszernej twórczości w języku łacińskim. W Czarnolesie odwiedzali poetę ważni dostojnicy państwowi oraz grono wiernych przyjaciół – poetów: Łukasz Górnicki, Piotr Rojzjusz, Andrzej Trzecieski. Po śmierci poety w Lublinie, w sierpniu 1584 roku, majątkiem zarządzała jego żona Dorota Podlodowska, a po jej śmierci, w 1600 roku właścicielkami pozostawionego majątku zostały córki: Ewa, Poliksena, Krystyna i Elżbieta. W 1602 roku Łukasz Lędzki, mąż Polikseny wykupił od sióstr ich części majątku. Do Lędzkich majątek należał przez trzy pokolenia.

Obecnie w klasycystycznym dworku Jabłonowskich, pochodzącym z XIX wieku znajduje się Muzeum  Mistrza Jana. Został zaprojektowany przez Jakuba Kubickiego. Odbudowany po pożarze w 1904 r. przez kolejnego właściciela Stanisława Zawadzkiego. W 1946 roku został upaństwowiony i przeznaczony na cele społeczne. Był między innymi siedzibą Uniwersytetu Ludowego, Domu Kultury, aż w końcu w 1961 roku przeznaczony został na Muzeum Jana Kochanowskiego.

Wystawa główna znajduje się w reprezentacyjnej, parterowej części dworku i nosi tytuł „Jan Kochanowski – duch miejsca i klimat epok”. Ekspozycja obejmuje 6 sal a każda z nich dotyczy odrębnego tematu. Na ścianach wszystkich sal umieszczone są cytaty z utworów Mistrza oraz innych autorów, którzy nawiązywali do twórczości Kochanowskiego. Wystawa rozpoczyna się w holu. Przybywających do Muzeum gości wita, z pięknego gobelinu gospodarz wraz ze stojącą u jego boku córką Urszulką. Hol uzupełnia portret Kochanowskiego, pędzla Jerzego Mecha. Na ścianie między innymi cytat z Horacego:

"Wzniosłem pomnik trwalszy od spiżu 

Sięgajacy ponad szczyty piramid królewskich"

Pierwsza sala prezentuje wiek XVI. Można zobaczyć przemiany, jakie zachodziły w życiu codziennym, sztuce, kulturze w Polsce i Europie. Poeta został tu przedstawiony, jako Europejczyk, który podróżował do Prus, Włoch, Francji oraz Niemiec. Na ścianie wisi litografia „Portret Jana Kochanowskiego” Tytusa Maleszewskiego. Są też renesansowe meble. Symbolem czasów, kiedy Kochanowski gospodarował w Czarnolesie, są piękne, renesansowe drzwi. Pole drzwi wypełniają niewielkie kute elementy o charakterze rombów, wzmocnione skośną kratą z żelaznych listew. W górnym środkowym polu umieszczony jest herb Korwin oraz inicjały J.K.

Sala druga prezentuje twórczość poety w okresie dworskim. Wprowadzeniem do tej tematyki jest fraszka „O żywocie ludzkim”. W gablotach dawne wydania dzieł: Fraszki, Treny Zuzanna, Szachy. Znajduje się tu również piękny gobelin „Jan Kochanowski sekretarzem króla Zygmunta Augusta”. Cennymi drobiazgami znajdującymi się w tej sali są: renesansowy pierścień zaręczynowy z rubinem i szmaragdem oraz majolikowa rzeźba przedstawiająca głowę kobiety. Być może nawiązuje ona do ukochanej Lidii, opiewanej w łacińskich tekstach.

Trzecia sala to ekspozycja okresu czarnoleskiego. W tej sali można obejrzeć dwie kopie obrazów Jana Matejki – „Kochanowski nad trumną Urszulki” oraz „Portret Jana Kochanowskiego”. Jest to wspaniałe świadectwo tego, że wielki mistrz malarstwa niezwykle cenił osobę poety. Ważnym akcentem jest gobelin Treny. Głównym motywem jest drzewo śmierci z suchymi i opadniętymi liśćmi oraz mnóstwem czarnych ptaków siedzących na jego konarach. Tkanina wywołuje wrażenie smutku, ale także głębokiej refleksji nad przemijaniem.

Sala czwarta wprowadza w tematykę obywatelską i patriotyczną. Jest tu prezentowana broń z epoki: półpancerz z hełmem, miecz, halabarda, i tarcze bojowe. Obok kopia portretu Stefana Batorego, dzieło wykonane w XIX wieku oraz portret Jana Zamojskiego.

Kolejna sala to gabinet poety. Tak wyobrażano sobie jego umeblowanie. W gabinecie stoi słynny fotel poety, półka z jego dziełami, rekonstrukcja zegara. Przed gabinetem jest rzeźba głowy Jana Kochanowskiego wykonana w brązie. Autorem był Xawery Dunikowski. W wąskim korytarzu na ścianach umieszczono cytaty z twórczości poetyckich następców Kochanowskiego. To Krasicki, Niemcewicz, Mickiewicz, Słowacki, Norwid, Leśmian…..

Ostatnia sala pokazuje tradycję czarnoleską w kulturze polskiej. Jest tu obraz Karola Millera „Odwiedziny w Czarnolesie”, z 1877 roku. Płótno ilustruje legendę o pobycie kanclerza i hetmana Jana Zamoyskiego w domu poety. Na ścianach widnieją kolejne cytaty. Ekspozycję zamyka kolejny gobelin przedstawiający wizerunek poety. W prawej ręce trzyma rękawiczki, lewą trzyma płaszcz. Otaczają go gałązki i liście lipowe. Bordiurę gobelinu wypełnia szarfa z datami życia poety ( 1530-84). Na dole jest herb rodziny Korwin.

Inne wystawy
W piwnicach dworku, w dwóch salach zobaczyć można wystawę „Rzeczpospolita Babińska”, której temat związany jest z aktywną działalnością poety, w swoistego rodzaju stowarzyszeniu społeczno-literackim, które założone zostało w Babinie pod Lublinem w majątku Stanisława Pszonki. W spotkaniach babińskich uczestniczyło wspaniałe grono - pisarze: Mikołaj Rej, Andrzej Trzecieski, znani publicyści i myśliciele: Andrzej Frycz Modrzewski, Stanisław Orzechowski, Jan Łaski oraz kronikarze: Marcin Bielski i Bartosz Paprocki.

Druga z wystaw „Mały Wawel” znajduje się w kaplicy czarnoleskiej. Jest to impresja historyczna, mówiąca o pobycie Jana Kochanowskiego na dworze królewskim.

Ślad po lipie

"Gościu, siądź pod mym liściem, a odpoczni sobie!
Nie dójdzie cię tu słońce, przyrzekam ja tobie,
Choć się nawysszej wzbije, a proste promienie
Ściągną pod swoje drzewa rozstrzelane cienie.
Tu zawżdy chłodne wiatry z pola zawiewają,
Tu słowicy, tu szpacy wdzięcznie narzekają".

Słynnej lipy czarnoleskiej już nie ma. W miejscu, w którym rosła wzniesiono kamienny obelisk z popiersiem Kochanowskiego oraz symbolicznym sarkofagiem Urszulki. Obok znajduje się kamień, na którym według legendy siadał Kochanowski. Kamień ma cudowną moc. Jeśli ktoś na nim usiądzie zostanie natchniony weną poetycką.

Wokół kompleksu dworskiego rozciąga się XIX-wieczny park dendrologiczny, który na zlecenie Teresy Jabłonowskiej zaprojektował czeski ogrodnik i planista Józef Stichy. W projektowany układ wkomponował on istniejące drzewa oraz pamiętające czasy Kochanowskiego stawy. Do muzeum doprowadza długa aleja z grupą starych dębów i buków. Przed Muzeum stoi pomnik Jana Kochanowskiego dłuta Mieczysława Weltera.

Muzeum czynne jest:

od 01 maja do 31 sierpnia: 

wtorek-piątek 8.00 -16.00, 

sobota i niedziela 10.00 -18.00 

od 01 września do 30 kwietnia: 

wtorek-piątek 8.00 - 16.00, 

sobota i niedziela 9.00 - 16.00

Uwaga!
Ostatni zwiedzający wchodzą na 30 minut przed zamknięciem.
PONIEDZIAŁKI NIECZYNNE 

PARK MUZEALNY CZYNNY CODZIENNIE DO ZMIERZCHU

Ceny biletów wstępu:
bilet normalny bez przewodnika - 10 zł
bilet ulgowy bez przewodnika - 8 zł
bilet normalny z przewodnikiem - 12 zł
bilet ulgowy z przewodnikiem - 10 zł
bilet dla posiadaczy Karty Dużej Rodziny - 20 zł
lekcja muzealna - 7 zł
warsztaty - 7 zł.
SOBOTA DNIEM BEZPŁATNYM

Jeżeli pomogłam lub zaciekawiłam proszę polub mnie na FB

Julia odkrywa świat