Pułtusk - Wenecja Mazowsza

Skąd pochodził najsłynniejszy gospodarz domu z serialu "Alternatywy 4"? Oczywiście z Pułtuska. Wiele razy miałam przyjemność gościć w tym uroczym miejscu. Pułtusk to niespełna dwudziestotysięczne miasto leżące na Mazowszu nad brzegiem malowniczej Narwi, która rozwidla się i płynie kanałami przez centrum. Z tego powodu miasto nazywane jest Wenecją Mazowsza.

Jest to jedno z najstarszych i najciekawszych miast Polski. Już pochodzenie samej nazwy Pułtusk jest bardzo interesujące. Mieszkańcy miasta opowiadają na temat powstania tej nazwy legendę. Dawno, dawno temu wznosiła się piękna osada zwana Tuskiem. Pewnej nocy nad osadą zawisły ciemne chmury i rozpętała się burza. I (tu wersje różnią się od siebie) osada stanęła w płomieniach lub też (jeżeli wierzyć drugiej wersji) pod wpływem wielkiej ilości deszczu częściowo zapadła się pod ziemię. W każdym razie uratowano tylko pół miasta i w związku z tym postanowiono zmienić jego nazwę – tak właśnie Tusk stał się Pułtuskiem. Prawa miejskie uzyskał prawdopodobnie w 1257 r. od księcia mazowieckiego Ziemowita. Od XII w. aż do 1796 r. pozostawał pod jurysdykcją biskupów płockich. Pułtusk był trzecim po Warszawie i Płocku – miastem na Mazowszu z murowanymi fortyfikacjami. Turysta, który odwiedza to urocze miasto na każdym kroku czuje, że bogata historia przeplata się z czasami współczesnymi. Pułtusk od wieków był związany z edukacją. W 1565 r. bp Andrzej Noskowski sprowadził do Pułtuska jezuitów, którzy powołali kolegium. Tradycję szkolnictwa pułtuskiego kształtowali sławni nauczyciele m.in. ks. Piotr Skarga i Jakub Wujek, jak i uczniowie m.in. Jerzy Ossoliński – kanclerz koronny, Andrzej Batory – kardynał, Maciej Kazimierz Sarbiewski poeta. Później szkołę przejęli benedyktyni. Obecnie działa tu Wyższa Szkoła Humanistyczna im. A. Gieysztora. Pułtusk posiada wiele zabytków i ciekawych miejsc. Znajduje się tu najdłuższy brukowany rynek w Europie (380 m), na środku którego stoi Ratusz.

W wieży Ratusza mieści się Muzeum Regionalne, w którym można zobaczyć m.in. meteoryty. 30 stycznia 1868 roku ludność miasta i okolic była świadkiem niecodziennego zjawiska przyrodniczego – upadku meteorytu, zwanego później „pułtuskim”. Jego największe okazy, o masie ok. 8–9 kg znajdują się w londyńskim British Museum i Muzeum Ziemi PAN w Warszawie. W zbiorach Muzeum w Pułtusku znajduje się 14 okazów. Rynek otaczają kamieniczki z XVIII i XIX w. Na jednej z kamienic (Rynek 37) wisi tablica informująca, iż w latach 1854-1864 mieszkał w niej Wiktor Gomulicki autor „Niebieskiego mundurka”. Kilka kamienic dalej (Rynek 29), to kolejne przypomnienie słynnego lokatora – Napoleona, który w 1806 r. mieszkał w niej przez kilka dni. Wtajemniczeni mawiają, że tutaj spotykał się z Panią Walewską.

Na przedpolach miasta w 1806 roku została stoczona bitwa między wojskami napoleońskimi a armią carską. Walka zakończyła się wycofaniem wojsk rosyjskich za Narew. Fakt ten został upamiętniony przez umieszczenie nazwy Pułtusk na Łuku Triumfalnym. Na krańcach rynku z jednej strony znajduje się Dom Polonii – dawny zamek biskupów płockich, zaś z drugiej kolegiata.

Kolegiata jest chyba najciekawszym zabytkiem Pułtuska. Jest się czym zachwycać. W 1975 roku Ojciec Święty Paweł VI wyniósł ją do godności Bazyliki Mniejszej. Pochodzi ona z 1449 roku, a jej fundatorem był bp Paweł Giżycki. W Bazylice znajduje się piętnaście barokowych ołtarzy bocznych. Godnym podziwu jest także ołtarz główny. W nawie głównej i prezbiterium znajdują się epitafia sławnych przedstawicieli rodu Załuskich. Oryginalną cechą tych epitafiów są płasko rzeźbione wizerunki zmarłych. Ciekawym elementem wystroju Bazyliki jest też ambona z około 1720 r. w kształcie łodzi. Na jej koszu znajdują się symbole czterech ewangelistów. Bazylika słynie z renesansowych polichromii na jej sklepieniu. Jest to największa powierzchnia renesansowego malarstwa w Europie środkowo-wschodniej.

Na przeciwległym krańcu Rynku, nad brzegiem Narwi, znajduje się dawny Zamek Biskupów Płockich. W murach zamku przebywali m.in.: król Zygmunt III Waza, król szwedzki Karol XII, carowie rosyjscy Aleksander I i Aleksander II.

Obecnie mieści się tu Dom Polonii - centrum konferencyjno-hotelarskie, odwiedzane przez Polaków z całego świata. Organizowane są tu liczne imprezy kulturalne. Na wzgórze zamkowe, przez gotycki most, prowadzi brukowany trakt wiodący do głównej bramy strzeżony przez dwie baszty. Zamek ma kształt podkowy z dziedzińcem usytuowanym pośrodku.

Wokół zamku jest park i amfiteatr im. Krzysztofa Klenczona. W sąsiedztwie parku zamkowego, na podgrodziu, znajduje się kaplica pw. św. Marii Magdaleny. W tym miejscu stał kiedyś najstarszy w mieście drewniany kościół parafialny.

W Pułtusku urodził się Krzysztof Klenczon, współzałożyciel Czerwonych Gitar. Na upamiętnienie tego pułtuszczanie jedną z ulic nazwali Jego imieniem. Zaś na Rynku, przy fontannie, podczas inauguracji jubileuszowego 5. Pułtuskiego Festiwalu im. Krzysztofa Klenczona odsłonięta została grająca ławeczka z postacią siedzącego i grającego na gitarze artysty.